زير ساختهای روبنائی تجارت الکترونيک در ايران - قسمت دوم
 

 آنچه مورد نظر من است که دوست دارم خواننده به آن توجه کند اين است که براي برقراري کامل خدمات تجارت الکترونيک، بايد اين موضوع را در نظر بگيريم که براي بستر سازي اين موضوع، نياز به صرف وقت، سرمايه، دانش و نيروي زيادي است. اين چنين نيست که يک شبه صاحب تجارت الکترونيک شويم. توجه داشته باشيم که حتي در ساير کشورها، اين موضوع که مردم به راحتي از طريق اينترنت خريد کنند خيلي به زمان هاي قبل از 3 سال بر نمي گردد ولي زماني که اين موج به راه افتاد، بسياري از مسائل کمکي آماده بوده است در غير اين صورت، موفقيت تجارت الکترونيک حتي در آن کشورها هم غير ممکن مي بوده است. مسائل کمکي که مورد نظر من است، نه خيلي پيچيده و يا غير ممکن و نه خيلي فني است که به عقل ما نرسيده باشد. يک سري استانداردها، تعاريف، فرهنگ سازي ها و مستنداتي است که در طي سالها وجود اينترنت در جهان، تهيه و تنظيم شده اند.

  برمي گرديم به مثال خودمان. بيائيد موضوع مورد بحث را کمی پيچيده تر کنيم، مثلا اگر کاربر ما به زبان انگليسی آشنايی کامل نداشته باشد، که در واقع اين فرض چندان دور از ذهني نيست چون اصولا تسلط به زبان دوم و مشخصا زبان انگليسي، چندان در ميان ما ايرانيان اهميت ندارد، آنگاه در زمان جستجو دنبال مثلا "خريد ايکس باکس آنلاين" می گشت که مطمئن باشيد احتمال پيدا شدن حتی يک مورد از آن در گوگل، صفر است. يا اگر مثلا موضوع مورد جستجوی ما، عرق بيدمشک می بود، نه تنها در جستجوی فارسی نمی توانستيم سايت مورد نظر را پيدا کنيم حتی معادل انگليسی آن کلمه هم يا وجود ندارد يا کسی که آنرا بداند قابل دسترس نيست.

  می خواهيد موضوع را کمی بيشتر پيچيده کنم تا کاملا از امکان تجارت الکترونيک نا اميد شويد؟ اين کار خيلی راحت است، کافی است به اين نکته توجه کنيد که هيچ شرکت ISP در ايران وجود ندارد که به شما در مورد محرمانه بودن اطلاعات شما که از طريق آن شرکت ارسال می شود ضمانت دهد، مثلا پاي قرارداد شناسه دسترسي اينترنت که شامل اين تضمين است را امضاء کند، اين مورد به اين معني است که از همان ابتدای راه، اطلاعات کارت اعتباری شما در معرض خطر است. جلوتر می رويم و می بينيم تمام سايتهای ايرانی در سرورهائی در کشورهاي کانادا يا آمريکا ميزبانی می شوند که دسترسی مستقيم و فيزيکي به آنها برای مديران سايتها غير ممکن و برای تيم های فنی شرکت هاي آن طرف آب، مثل آب خوردن است. يعنی تمام اطلاعات بانکهای اطلاعاتی سايتها، نه در دست صاحبان آنها که در دست کسانی که حتی يک بار هم آنها را نديده ايم است، می پرسيد مثلا کدام اطلاعات؟ می گويم مثلا گزارش سود و زيان سالانه شرکت شما که محرمانه است و براي استفاده در سفر تجاري شما به خارج از کشور، در سايت شما کپي شده است و نبايد در اختيار ديگران باشد.

  موضوع جالب شد. گوئي که مسائل زير بنائی و روبنائی دارند جای خود را عوض می کنند يا حداقل اينکه برخی مسائل روبنائی دارند می روند زير تر !

  ولي اصولا چرا بحث را از يک مثال ساده به اين جا کشاندم. خوب امکان خريد اينترنتي نداريم، مگر دنيا به پايان مي رسد ؟ اصلا چه ايرادي دارد که نتوانيم Xbox را از طريق اينترنت خريداري کنيم ؟ البته حق با شما است، شايد واقعا امروز به اين مسئله به صورت يک امکان لوکس نگاه کنيم ولي بيائيد سرمان را از زير برف در آوريم و روزي را ببينيم که دربهاي تجارت جهاني به روي ما باز شود و خود را در دنياي الکترونيک آنطرف مرزها بيابيم. اقيانوسي از اطلاعات و امکانات که حتي کودک 10 ساله آنها خيلي راحت تر و معمولي تر از برخي متخصصين ما از آنها استفاده مي کند. روزي را تصور کنيد که قرار است در يک مناقصه الکترونيک که در کشوري ديگر به راه افتاده شرکت کنيد. روزي که اگر از طريق وب سايت خود فروش انجام ندهيد، ورشکست خواهيد شد. روزي که جلسات شما با طرف هاي تجاري شما از طريق شبکه اينترنت خواهد بود. نگوئيد حالا تا آن روز خيلي وقت داريم، موضوع مربوط به همين يکي دو سال آينده است.

  خوب حالا چه نتيجه اي مي خواهم بگيرم. راستش را بخواهيد معمولا ما در مشکلات و معضلات قبل از رسيدگي به اصل موضوع و پيدا کردن راه حل مناسب آن، دنبال مقصر مي گرديم. اول بايد مقصر را محاکمه کنيم و بعد ببينيم چه کار براي حل موضوع مي توان انجام داد. معمولا هم خيلي دلمان مي خواهد که خودمان را کاملا مبري نشان دهيم. ولي در اين موضوع خاص مورد بحث ما، راه گريزي نداريم.

  واقعا چرا هنوز مسائل پايه اي و خيلي ساده که براي پيشبرد تجارت الکترونيک ضروري هستند در کشور ما مورد توجه مناسب قرار نگرفته اند ؟ معمولا اين طرز فکر حاکم است که کارهاي اساسي و بنيادي بايد توسط متولي اصلي آن يعني دولت ها، انجام شوند و پس از بستر سازي و آماده بودن زير ساختها، نوبت بقيه است که از اين امکان فراهم شده، استفاده کنند. يعني اين محدوديت که تا دولت ها فلان کار را انجام ندهند و فلان سرمايه گذاري را انجام ندهند، نمي توان کاري از پيش برد، ما براي خودمان خلق مي کنيم و دست و پاي حرکت خودمان را مي بنديم.

  در مثال مورد بحث اين مقاله، اگر يادتان باشد در شروع، فرض کرديم تمام مشکلات ارتباطی، امنيتی، بانکی و غيره حل شده است يعني در واقع فرض کرديم که دولت وظيفه خود را کامل انجام داده است و در آخر به اين نتيجه رسيديم که حتی همه آنها که حل شوند، هنوز قادر به انجام تجارت الکترونيک نخواهيم بود. دولتها وظيفه برقرای ارتباط، يا تسهيل اين کار را دارند، بانکها هم، فعلا که اکثرا دولتی هستند و بايد دولت به مشکل پرداخت اينترنتی سر و سامان دهد ولی باور کنيد طراحی سايتهای قوی، پرمحتوی، به روز، ايمن، سريع و با امکانات فارسي به عهده دولتها نيست، در ليست مسائل زير بنائی هم نيست. البته زير بنائي به مفهوم اهميت بيشتر يک موضوع نيست. ممکن است خيلي از مسائل هرچند کوچک تاثير بسيار مهمي در سرعت پيشبرد يک پروژه داشته باشند ولي در ليست کارهاي زير بنائي هم نباشد. وظيفه سرو سامان دادن به اين گونه مسائل، در ليست وظايف شرکتها، افراد، صاحبان سايت، طراحان سايت، آموزشگاهها، اساتيد دانشگاهها و مديران صنايع است. اين وظيفه متخصصين شبکه و خدمات اينترنت است که به اين مسائل بپردازند و موازي با اقدامات دولتها در تسهيل روند استقرار امکانات تجارت الکترونيک، به مسائل تخصصي سروسامان دهند.

  هرگز نبايد تجارب ديگران در اين زمينه ها را ناديده گرفت و يا چنين انگاشت که ما راه جديد و خارق العاده اي را مي توانيم پي ريزي کنيم. با خلاقيت و ابداع مخالف نيستم ولي برخي امور را بايد دنباله روي کرد، برخي سوال ها فقط يک جواب دارند. بايد آنچه در جهت زمينه سازي استقرار تجارت الکترونيک در ساير نقاط جهان انجام شده است را مد نظر داشت و تحقيقات و برنامه ريزي اجراي آنها را سريع تر فراهم ساخت.

  اين وظيفه به گردن تمام کساني است که دستي در دنياي الکترونيک و اينترنت دارند. يکی از آنها هم شما هستيد که بايد از همين امروز، تمام سايت خود را بررسی مجدد کنيد، با ديد اينکه آينده تجارت الکترونيک در گرو سايت شما است.

  البته زياد هم نا اميد نباشيد، با تمام اين مشکلات، سايتهای قوی و مفيد در ميان سايتهای ايرانی يافت می شوند. حتی برای شما کالا را درب منزل هم می آورند کلی هم به شما جايزه می دهند و تخفيف می دهند. آخرين قيمتهای بازار را هم برايتان از طريق پست الکترونيک می فرستند. خلاصه اينکه زياد هم بی انصافی نکنيم. ولی اين را به خاطر داشته باشيم که هنوز خيلی کار داريم که بايد انجام دهيم. اين را هم توجه داشته باشيم که کشور ما در ميان بسياري از کشورهاي جهان، رتبه خوبي از نظر ميزان استفاده از شبکه اينترنت و سرعت رشد آن در جامعه دارد و همچنين مطالب اين مقاله فقط براي کشور ايران صادق نيست و مي توان آنها را بصورت عام نيز مورد بررسي قرار داد.

پايان.